|
Hiệu ứng ánh trăng
Hiện ứng đặc biệt này thấy được ở
nhóm đá fenspat, đó là một màn sương sáng dịu màu xanh da trời nổi lung linh
trên bề mặt lồi của đá dạng cabochon. Đá fenspat có hiệu ứng này chủ yếu là
moonstone (đá mặt trăng). Đá có tên gọi này chỉ vì trông chúng giống ánh trăng
chứ thực sự không phải là đá từ mặt trăng. Hiệu ứng này là do các cấu trúc tăng
trưởng dạng lớp của đá gây ra sự nhiễu xạ ánh sáng. Đá moonstone có tên khoa
học là adularia, thuộc nhóm phụ fenspat orthoclase. Adularia lấy từ tên núi
Adular ở Thụy Sĩ, là nguồn đầu tiên của đá này.
Hiệu ứng đặc biệt
Là những hiệu ứng quang học đặc biệt như dạng mắt mèo, sao,
ánh trăng hay lóe màu sặc sỡ làm cho đá trở nên bắt mắt.
Hiệu ứng lóe màu sặc sỡ
Từ này dùng để chỉ sự lóe sáng các
màu cầu vồng khi viên đá được lắc qua lắc lại. Đá thể hiện hiệu ứng này rõ nhất
là opal.
Hiệu ứng sao
Một hiện ứng quang học đặc biệt có
những dãy cắt chéo của ánh sáng tạo nên hình ngôi sao ở trên vòm đá quý cắt mài
dạng cabochon. Ruby và saphia có sao 6 cánh. Những đá khác có sao 4 cánh hay 8
cánh. Từ kỹ thuật dùng cho hiện tượng này là hiệu ứng sao.
Họ (đá quý)
Họ đá quý là một danh từ chung bao gồm các nhóm và nhóm phụ
đá quý. Một nhóm phụ là một chủng loại dựa vào thành phần hóa học và cấu trúc.
Thí dụ, nhóm phụ corundum, gồm 2 loại là ruby (có màu đỏ) và saphia (có màu
khác đỏ), được hình thành từ những phân tử kết hợp từ nhôm và oxigen. Một nhóm
đá quý gồm một vài nhóm phụ có liên hệ gần gũi. Thí dụ, nhóm garnet gồm một số
nhóm phụ, chúng giống nhau về mặt cấu trúc nhưng hơi khác một chút về thành
phần hóa học.
Khoáng vật
Là một vật chất vô cơ trong tự nhiên, có thành phần hóa học
đặc trưng. Hầu hết chúng cũng có cấu trúc tinh thể đặc biệt nữa.
Kính lúp
Kính lúp cầm tay, đã được hiệu chỉnh
màu và độ lệch hình ảnh, phóng đại 10 lần, được các nhà ngọc học và kim hoàn
dùng để phân cấp độ sạch kim cương và kiểm tra chi tiết các đá quý khác hoặc nữ
trang.
Các khe nứt lộ ra bề mặt của viên đá quý có thể được xử lý
để khó thấy hơn bằng cách lấp đầy chúng với vật liệu có cùng chiết suất với đá.
Trong phần lớn trường hợp, chất lấp đầy bị biến đổi theo thời gian và có lẽ cần
được thay thế bằng vật liệu mới hơn. Đá quý được xử lý lấp đầy nhiều nhất là
emerald. Vì hầu hết emerald đều có nhiều khe nứt lộ bề mặt, nên chúng thường
được nhúng vào dầu, nhựa, nhựa epoxy trong bình chân không để các vật liệu này
chui vào lấp đầy khe nứt, làm cho các khe nứt khó thấy hơn. Khó xác định chất
lấp đầy khi chúng nằm trong các khe nứt với một lượng rất ít. Dầu và nhựa tự
nhiên dễ dàng bị tẩy ra khỏi khe nứt bằng cồn hay axit, còn nhựa epoxy thì khó
hơn vì chúng trở nên cứng sau khi lấp đầy khe nứt.
Loại đá
Là một thành phần thuộc nhóm phụ đá quý, được phân biệt nhờ
vào màu sắc, độ trong suốt và hiệu ứng đặc biệt.
Mặt giác
Một mặt phẳng nhỏ bóng láng trên một viên đá quý thành phẩm.
Mỗi dạng mài giác dựa theo một kiểu riêng và đúng số lượng mặt giác. Tạo mặt
giác là một quá trình trong cắt mài đá quý.
Màu sắc
Màu sắc của đá quý gồm 3 yếu tố : màu gốc, sắc và độ bão
hòa. Đánh giá màu sắc dựa vào 3 yếu tố ấy.
Máy rửa siêu âm
Một thiết bị dùng để rửa sạch nữ trang bằng các sóng có tần
số âm thanh cao trong một dung dịch. Không nên dùng máy này để rửa một số đá
màu như emerald, opal, peridot, tanzanite và hầu hết các đá bị chắn sáng.
Nguồn gốc
Liên quan đến nơi mà đá quý được khai thác. Thông thường
người ta hay dùng tên quốc gia để nói về nguồn gốc đá quý thay cho tên địa
phương có mỏ đá ấy. Tuy nhiên trong một số trường hợp, các nhà phân phối vẫn
phải phân biệt từng mỏ riêng biệt trong cùng một nước do địa phương được nêu tên
có đá đẹp hơn mỏ khác và giá sẽ đắt hơn một chút. Thí dụ như saphia ở Kashmir
là loại saphia có chất lượng cao nhất, khi đá được đưa ra thị trường thường có
giấy chứng nhận nguồn gốc để được bán với giá cao. Dù vậy sự xác định về nguồn
gốc này không phải luôn luôn đúng.
Nhóm phụ
Một chủng loại đá quý dựa vào thành phần hóa học và cấu
trúc. Các đá quý được phân chia thành nhóm, nhóm phụ và loại. Một nhóm phụ đá
quý gồm những đá có cùng thành phần hóa học và cấu trúc. Mỗi nhóm phụ gồm các
loại đá quý, chúng phân biệt với nhau bằng màu sắc hay hiện tượng.
Phát huỳnh quang
Là tính chất biến đổi từ năng lượng bức xạ
thành ánh sáng thấy được. Thí dụ, khi bị chiếu tia cực tím không nhìn thấy được
thì một số kim cương phát ra ánh sáng màu xanh. Nhiều đá quý có đặc tính này và
nhờ đó giúp ích trong việc xác định của chúng.
Rutin
Là một khoáng vật của oxid titan
thường hiện diện ở dạng bao thể của đá quý. Đôi khi chúng là những tinh thể
hình kim nhỏ gọi là lụa hoặc tạo hiệu ứng sao 6 cánh trong corundum. Những kim
rutin màu vàng kim tạo nên một hiệu ứng trang trí trong các tinh thể thạch anh.
Những thạch anh cắt mài thành phẩm có các kim này gọi là thạch anh tia
rutin.
Sắc
Mức độ nhạt hay sẫm (sáng hay tối) của màu.
Sự xử lý – Sự cải thiện
Từ xử lý được dùng bởi các cơ quan quản lý chất lượng trong
thương mại, còn từ cải thiện thì được ưa dùng trong giới kim hoàn. Hai từ này
có nội dung giống nhau, đó là đề cập đến các quá trình do con người điều khiển
nhằm làm thay đổi dáng vẻ, độ vững bền hay giá trị đá quý. Ở các nước phát
triển, cơ quan quản trị thương mại đều quy định các nhà buôn phải công bố cho
người mua biết những xử lý nào không bền, cần chăm sóc đặc biệt hoặc làm thay
đổi lớn về giá trị viên đá.
Tính đa sắc
Là khả năng của những tinh thể của một số khoáng vật điều
khiển ánh sáng một cách khác nhau tùy theo phương truyền, làm cho đá quý biểu
hiện màu khác nhau theo những phương khác nhau của tinh thể. Đá quý nhị sắc như
tourmaline, saphia… có hai màu khác nhau và đá tam sắc như iolite, andalusite
và tanzanite có 3 màu theo các phương khác nhau.
Tính đối xứng
Tính đối xứng dùng để mô tả các vật có hai nửa đối xứng nhau
qua gương. Tính chất này được dùng trong bàn luận về chất lượng cắt mài để mô
tả mức độ chính xác trong việc tạo hình và sắp xếp các mặt giác sao cho đối
xứng lẫn nhau hết sức hoàn hảo, giúp cho ánh sáng từ đá quay về mắt tối đa.
Tính hiếm
Đối với đá quý, tính hiếm là một thang đo phụ thuộc vào các
yếu tố khác nữa: một số đá này hiếm hơn những đá khác. Nhưng nếu chỉ là hiếm thì
chưa chắc là giúp cho một viên đá quý hiếm có giá trị hơn: thí dụ, garnet
tsavorite thì hiếm hơn emrerald, nhưng từ xưa đến giờ nhu cầu về emerald vẫn
lớn hơn và giá cao hơn.
Tính phổ thông
Tính phổ thông là nhu cầu về một loại đá quý, nó ảnh hưởng
đến giá trị của đá. Nhiều đá quý thuộc loại
hiếm, nhưng rất ít người biết đến nên không có tính phổ thông nghĩa là không có
nhu cầu, do đó giá trị tương đối thấp. Đôi khi việc tiếp thị các đá quý lạ một
cách tích cực, có thể làm tăng tính phổ thông, làm bùng nổ giá trị. Tanzanite
là một trường hợp như thế, lúc đầu ít ai biết nhưng nhờ được tiếp thị tốt, nó
đã trở nên phổ biến.
Trong mờ
Một vật liệu chỉ cho phép một số ánh sáng (chứ không phải là
tất cả) đi ngang qua nó: nghĩa là không thể nhìn xuyên qua nó. Vật liệu trong
suốt có thể nhìn xuyên qua được vì hầu hết ánh sáng đi qua được. Vật liệu trong
mờ thì chặn đứng hay làm phân tán một số ánh sáng.
Vẻ đẹp
Đó là vẻ hấp dẫn, lôi cuốn nhìn thấy được ở đá quý, có đuợc
là do sự phối hợp giữa màu sắc, chất lượng cắt mài và vẻ bề mặt. Sự trong suốt
cũng thường làm tăng vẻ đẹp của đá quý.
Xử lý bức xạ
Đó là xử lý làm thay đổi màu đá quý nhờ chiếu tia điện từ
hay bắn phá bằng các hạt nhỏ hơn nguyên tử. Thực tế, tất cả topaz có màu xanh
đều do bức xạ: topaz không màu bị bức xạ, sau đó được nung nhiệt để tạo màu
xanh. Phương pháp bức xạ và nguyên tố vết khác nhau tạo ra những màu xử lý khác
nhau. Màu xanh sẫm nhất ở topaz gọi là xanh Luân Đôn được tạo ra do đá bị bức
xạ nơtron trong lò phản ứng hạt nhân. Màu xanh nhạt hơn được tạo ra do bức xạ
điện tử trong máy gia tốc tuyến tính. Màu xanh của topaz thì bền và không cần
chăm sóc đặc biệt. Xử lý bức xạ cũng làm đậm màu hồng đến đỏ ở tourmaline. Một
số xử lý bức xạ không bền như: màu xanh sẫm ở đá beryl maxixe bị phai nhanh khi
đá tiếp xúc với ánh sáng mạnh.
Xử lý khuếch tán
Phương pháp xử lý đá quý dùng nhiệt độ rất cao để đưa nguyên
tố tạo màu từ nguồn bên ngoài vào bên trong viên đá. Thí dụ như thêm nguyên tố
berilium vào trong corundum để tạo nên các màu vàng, cam, cam-hồng và đỏ phớt
cam. Titan cũng là nguyên tố được đưa vào trong corundum, tạo nên màu xanh. Lớp
tiêm nhập của của tố vào đá quý thường rất mỏng. Một số nước yêu cầu người bán
phải công bố xử lý mỗi khi bán hàng có xử lý này. Việc tái cắt mài hay tái đánh
bóng viên đá bị xử lý khuếch tán có thể làm cho đá bị mất màu do mất lớp màu
tiêm nhập vào.
Zoisite
Là một nhóm phụ đá quý thuộc về nhóm
khoáng epidote. Loại đá quan trọng nhất của nhóm phụ này là tanzanite.
Tổng hợp
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét